Cooked: Netflix Original, Seizoen 1: 4 afleveringen. Fire – Water – Air – Earth
Alex Bibney & Michael Pollan
Een essay door Anja Roubos/Foodie Records
Aan de hand van vier elementen neemt Michael Pollan je mee op reis door een wereld die betrekking heeft op ons allemaal: de wereld van voedsel. In deze vier afleveringen focust Pollan op onze verloren kennis over de oorsprong van eten.
Please follow this link if you prefer to read my English translation of this story.
Sinds de jaren ‘50 van de vorige eeuw heeft de industrie geprobeerd ons langzaam maar zeker uit de keuken weg te jagen, zodat zij zelf meer geld kon verdienen aan het produceren van ons voedsel. Pollan gaat op zoek naar de oorsprong en probeert zo meer inzicht te krijgen in de manier waarop we ooit gebruik maakten van de elementen vuur, water, lucht en aarde om onze maaltijden te koken.
In deze serie van vier afleveringen wordt perfect geschakeld tussen close-ups, sfeervolle reisbeelden, mensen, slowmotion beelden, interviews met mensen uit het vakgebied, filmbeelden uit gewone keukens, bedrijven, de keuken van Michael Pollan zelf, interviews waarin hij uiteenzettingen geeft. Hij kaart een heftig onderwerp aan, maar door de haast poëtische kracht van de beelden die in deze serie worden gebruikt voelt het onderwerp niet zwaar aan, maar hoopvol. Hij wil mensen niet de keuken in duwen, maar ze er juist naar toe lokken, door te laten zien hoeveel plezier en vrijheid koken je kan brengen. Een opvatting die door de beelden wordt ondersteund. Zijn enthousiasme, levendigheid, joie de vivre/joy komt voort uit kennis. Kennis die hij met je deelt in deze vier afleveringen.
Michael Pollan beschrijft de manier waarop de Amerikaanse maatschappij omgaat met voedsel en hoe de historisch gegroeide houding ten opzicht van voeding invloed heeft op de keuzes die vandaag de dag worden gemaakt. De Amerikaanse omgang met voedsel is wellicht verschillend van de Nederlandse, maar er zijn elementen die overlappen. Ook hier brengen we veel minder tijd in de keuken door dan vroeger. In gezinnen met tweeverdieners is het moeilijk de tijd te vinden voor het koken. En ook in Nederland zijn de mogelijkheden te kiezen voor makkelijk, geproduceerd voedsel omvangrijk. Tradities als het maken van kaas met rauwe melk worden ook hier aangevallen en fastfoodketens zijn overal. Hoewel ‘Cooked’ gaat over Amerikaanse eetgewoonten zijn veel van zijn constateringen ook op Nederland van toepassing. En de inzet is hetzelfde: goed en echt eten is overal van belang.
Bij het bekijken van deze serie rijst de vraag ‘waarom hebben wij ervoor gekozen ons voedsel op de huidige manier te benaderen?’ Waarom gemak boven oude tradities? Waarom zijn we opgehouden met het doorgeven van elementaire kennis over voedsel? In de tijd dat vrouwen vaker buitenshuis gingen werken, is de voedselindustrie ingesprongen op de rijzende problemen rondom te besteden tijd/energie aan koken. Het emancipatieproces heeft in die zin ruimte gecreëerd voor de voedselindustrie. Bij het bestuderen van advertenties uit die tijd, valt op hoe geproduceerd voedsel werd geprezen. Niet gek dat men daar voor viel. Het leek een uitkomst. Door ongezonde voeding zo vrolijk en aantrekkelijk mogelijk te promoten, viel men als een blok voor alle tijdbesparende kant & klaar maaltijden die enkel nog moesten worden opgewarmd. Via reclame werd ook de schijn gewekt dat het hier zou gaan om voedzame maaltijden. De blootstelling aan reclames waarin werd ingespeeld op de tijdrovende klus van echt koken en aan de oplossing die de industrie voor de maatschappij in petto had, wisselden de eigen kennis over eten in voor een gemakkelijk gebruik van geproduceerd voedsel.
Doet het zien van reclames zoals een reclame voor frisdrank, waarbij visueel aantrekkelijke elementen (kleur, snelheid, helderheid) en het verhalend aspect waarin het drinken van frisdrank wordt gekoppeld aan het hebben van veel vrienden en een fantastische tijd, een beroep op ons gevoel op zo’n wijze dat wij niet helder meer kunnen denken? Ja. In dat geval is zien geloven. Geloven dat die sociale connectiviteit en bijbehorende gelukzalige momenten ook voor jou zijn weggelegd… mits je aan de condities voldoet: drink frisdrank! Als zien geloven wordt, ligt de macht bij de maker. Michael Pollan laat met zijn serie zien welk beeld de voedselindustrie heeft willen schetsen. Maar met het maken van deze serie brengt hij ook juist het tegenovergestelde in beeld: hij zoomt in op de structuur van brood, op het proces van het bereiden van een goede stoofpot en de kracht van vuur in de keuken. Daarnaast laat hij zien hoe wordt gekookt op verschillende plekken in de wereld en brengt hij tradities in beeld op een aantrekkelijke, filmische manier. Hij gaat zelf aan de slag in zijn eigen keuken en de filmbeelden brengen deze kooksessies op een vermakelijke manier in beeld. Hij kookt voor een grote groep vrienden die het door hem bereidde eten komen opeten. Er worden beelden gebruikt van lachende vrienden en de sfeer van zijn feest wordt afgesloten door het beeld waarin Pollan in gesprek met nog wat vrienden zit na te genieten van een geslaagd feestje. Zou zijn beeldvorming hetzelfde effect kunnen hebben als goed doordachte reclames voor fastfood? Krijg je door het zien van zijn serie meer trek in een echte maaltijd? Of spelen de ingrediënten waaruit fastfood doorgaans bestaat een cruciale rol in ons verlangen? Zijn we zo gefocust op suiker, zout en vet dat onze aandacht per definitie uitgaat naar dat eten, zelfs als gezond eten op een aantrekkelijke manier wordt gepresenteerd? Wat geeft de doorslag?
Pollan haalt de verloren kennis terug, spoort dat ons wellicht aan? Had meer kennis over (fast)food en geproduceerd voedsel de vrouwen in de jaren ‘50/’60 kunnen aansporen meer op te komen voor de eigen kennis die zij van generatie op generatie overgeleverd hadden gekregen? Had meer kennis ze inzicht kunnen geven in het belang van het bereiden van gezond en echt voedsel? Een taak die niet zonder meer over had mogen worden genomen door een externe partij? Een taak die zij — voor de emancipatie — als kleinerend hadden ervaren, waardoor zij er graag vanaf wilden? Door voeding en de rol van degene die het voedsel klaar maakt te marginaliseren en consumeren op een voetstuk te plaatsen, zijn er elementaire onderdelen in onze maatschappelijke verhoudingen verschoven. De kracht van de rol van degene die voedt is nooit goed op waarde ingeschat. Niet door vrouwen, maar ook niet door mannen. Als zij de taak van het verzorgen van voeding op waarde hadden kunnen inschatten, waren er misschien andere keuzes gemaakt in de taakverdeling. Misschien hadden man en vrouw de ruzies over indeling van tijd en huishoudelijke taken wel moeten uitvechten, zodat er geen ruimte was geweest voor de voedselindustrie om deze patstelling aan te grijpen om zich een weg naar binnen te verschaffen. Een weg naar het hart van het gezin: de keuken.
Als de kennis op een voetstuk was geplaatst, in plaats van consumeren, had de maatschappij er anders uitgezien. Maar dat is allemaal verleden tijd. Het mooie aan deze serie van Michael Pollan is juist de positieve blik die hij heeft ten opzichte van voeding. Er is nog veel moois te ontdekken lijkt zijn boodschap. Het is nog (net) niet te laat. Het heeft wellicht geen zin om na te denken over een keuze die de vrouwen in de jaren ‘50/’60 simpelweg niet hadden door a) de lange weg van emancipatie die nog voor hen lag en b) een overheersende opkomende voedselindustrie die sneller doorhad dat er veel te verdienen valt voor degene die de baas is in de keuken. De vraag is dus ook niet of die vrouwen anders hadden kunnen reageren. Maar of wij – als huidige maatschappij, mannen en vrouwen – anders tegen voeding aankijken zodra ons de kennis wordt aangeboden. Zijn er elementen in die kennis die een verandering aan kunnen wakkeren? Zijn wij bereid, zodra we meer kennis hebben vergaard, de indeling van onze dagen om te gooien of aan te passen, zodat wij ruimte kunnen maken om te onderzoeken of er voor ons winst valt te halen uit een andere houding ten opzichte van voeding? Kunnen wij tradities terughalen binnen onze familie? Willen we die tradities eigenlijk wel koesteren? Zijn wij in de huidige tijd van globalisering niet beter in staat te kiezen welke tradities wij willen omarmen? Is het in deze nieuwe tijd niet veel beter mogelijk te kiezen uit de tradities die je het meest aanspreken? Daarmee aan de slag te gaan en weer plezier te krijgen in het zelf bereiden van je voedsel?
Gelukkig zijn we in Nederland de laatste jaren al sterk op weg dat plezier terug te halen. Aan de grote hoeveelheid foodblogs en foodfestivals is te zien dat er steeds meer aandacht uitgaat naar eten en de oorsprong ervan. De zoon van Michael Pollan omschrijft in de serie wat het zelf bereiden van voedsel je kan geven; een onbeschrijfelijk gevoel van authenticiteit en trots wanneer je een gerecht maakt dat je nooit voor mogelijk had gehouden. Michael Pollan brengt zijn enthousiasme over. Hij straalt een bepaald geluk uit tijdens zijn uiteenzettingen over zijn bevindingen. Michael Pollan spoort de kijker aan na te denken over de manier waarop hij of zij eten bereidt. Via deze serie deelt Pollan de kennis die hij tijdens het maken van deze serie vergaarde. Maar hij brengt vooral in beeld hoe nieuwsgierigheid, de drang meer kennis te vergaren en de zoektocht naar kennis kan bijdragen aan de keuzes die je maakt over voeding.
Please follow this link if you prefer to read my English translation of this story.
